بررسی واقعگرایی در آثار داستانی جلال آل احمد و غلامحسین ساعدی

واقعگرایی از مکاتب مهم فکری و هنری اروپاست که قصد دارد، پرده ازروابط پدیده ها بردارد و پدیده ای را با در نظر گرفتن روابط علی و معلولی آن تبیین کند . مکتب واقعگرایی بعد از رومانتیسم در اروپا شکل گرفت . این دو مکتب دارای عناصر مشترک هستند و در حقیقت رومانتیسم مقدمه و زمینه پیدایش واقعگرایی است . مهم ترین مساله در واقعگرایی تحلیل پدیده هاست . در این مکتب ابتدا به مسائل فنی و هنری توجه نمی شد ، ولی با گذشت زمان ، این مساله نیز در نظر گرفته شد. گرایش به واقعگرایی در ادبیات داستانی معاصر بیشتر انگیزه های سیاسی و روشنفکری داشت. اگر چه سابقه واقعگرایی در ایران به سالهای قبل از نگارش یکی بود و یکی نبود بر می گردد ، اما فقط جمالزاده است که اصول نظری واقعگرایی را مطرح می کند و از همین زمان واقعگرایی به عنوان مکتبی مشخص و تعریف شده ، مورد استفاده داستان نویسان نسل های بعد قرار می گیرد. غلامحسین ساعدی و جلال آل احمد دو تن از نویسندگان معاصرند که اکثر داستانهایشان واقعگرایانه است . این دو نویسنده در عین استفاده از واقعگرایی برای بیان مقاصد خود، ویژگیهای متفاوتی دارند. ویژگی ممتاز جلال ، استفاده هنرمندانه از نثر محاوره است در عوض ساعدی از فضا سازی بیشترین استفاده را می کند. فضای داستانهای ساعدی فوفناک و هول انگیز است . این فضا گاهی آن قدر داستان را تحت تاثیر خود قرار می دهد که آثار داستانی او با داستانهای فراواقعگرایانه مشتبه می شود. فقط تعداد کمی از داستانهای این دو نویسنده ، از نظر واقعگرایی بی نقص است و اکثر داستانهای آنها از نظر عناصر داستانی بسیار ضعیف و کم اهمیت اند. موضوعات و مضمونهای داستانهای این دو نویسنده بیشتر در ارتباط با مسائل مهم اجتماع است . هنر نویسندگی جلال آل احمد سیر صعودی دارد و آخرین آثار او ، از نظر داستان نویسی کامل تر و پخته تراند. اوج نویسندگی ساعدی دهه چهل است و پس از این دهه ارزش هنری آثار او ، کاملا پایین می آید. داستانهای کوتاه این نویسندگان ، به مراتب از داستانهای بلند و رمانهای آنها ، ارزش هنری و واقعگرایی بیشتری دارند. هرکدام از این دو نویسنده ، فقط یک داستان بلند موفق دارند، عزاداران بیل از غلامحسین ساعدی و مدیر مدرسه از جلال آل احمد.